YILLIK İZİN - MAZERET İZNİ

Mazeret izni nedir, kaç gündür?

Herhangi bir acil durumda sadece birkaç gün izne ihtiyaç duyduğunuzda bunu yıllık izninizden kullanmak istemeyebilirsiniz. Bu gibi ihtiyaçlar için İş Kanunu mazeret izni hakkını düzenler. Peki mazeret izni tam olarak nedir ve hangi durumlarda kullanılır? Gelin, mevzuatın işçilere tanıdığı bu hakkı birlikte detaylı bir şekilde inceleyelim.

Mazeret izni nedir?

Mazeret izni, işverene bağlı olarak çalışan bir işçinin işle ilgisi olmayan, kişisel hayatı ile ilgili herhangi bir konu sebebiyle sahip olduğu bir izin türüdür. Mazeret izni, İş Hukuku çerçevesinde sağlanan bir haktır ve yıllık izinden farklıdır.

Mazeret izni ile idari izin birbirine karıştırılmamalıdır.

İdari izinde işçinin izin kullanım inisiyatifi işverendedir. Yani işveren istemezse işçi idari izin hakkını kullanamaz. Ancak mazeret izni işçinin kendi inisiyatifinde olan bir haktır ve istediği takdirde bu izni kullanabilir. Böyle bir durumda işverenin onayına gerek yoktur.

Mazeret izni hangi durumlarda kullanılır?

Mazeret iznini farklı şartlar altında farklı süreler ile kullanabilirsiniz. Mazeret izni, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu ve 4857 sayılı İş Kanununda farklı şekilde düzenlenmiştir.

4857 sayılı kanun gereğince mazeret iznini şu şekilde kullanabilirsiniz:

İşçi evleniyor ise,

İşçi evlat edinirse,

İşçi anne, babasını, kardeşini, eşini veya evladını kaybettiyse,

İşçinin eşi doğum yapmışsa,

İşçinin çocuğunun hastalanması halinde,

İşçinin en az %70 oranında engelli bir çocuğunun olması durumunda onun tedavi sürecinde mazeret izni kullanılabilir.

Engele sahip olan bir çocuğun ebeveynlerinden yalnızca biri mazeret izni hakkını kullanabilir.

İşçinin yukarıda sayılan sebepler dışında bir neden ile mazeret izni alma hakkını elde edebilmesi için bu nedenler bireysel ya da toplu iş sözleşmelerinde belirlenmiş olmalıdır.

Farklı mazeret nedenleri iş sözleşmeleri ile düzenlendiğinde, işçi artık o neden ile mazeret iznini kullanabilir ve işveren onayına ihtiyaç duymaz. Ayrıca hangi sebeplerin mazeret izni kapsamında olacağı sözleşme ile belirlendiğinde, işçi bu sebepler ile izin hakkını kullanabilir ve ücret kesintisi yaşamaz.

Mazeret izni kaç gün olur?

4857 sayılı İş Kanunu, mazeret izni sürelerini işçinin izni kullanma sebebine göre farklı olarak belirler. Bu izin türü ve süreleri Ek Madde 2’de açıklanır. Buna göre mazeret izni süreleri şöyle belirtilmiştir:

İşçinin evlenmesi halinde mazeret izni süresi 3 gün,

İşçinin eşinin, çocuğunun, annesinin, babasının veya kardeşinin vefat etmesi halinde 3 gün,

İşçinin evlat edinmesi durumunda 3 gün,

İşçinin eşinin doğum yapması halinde 5 gün mazeret izni kullanılabilir.

İşçinin en az %70 engele sahip ya da sürekli bir hastalığı olan bir çocuğu varsa o çocuğun tedavisi için 1 yıl içinde tek seferde ya da bölerek 10 güne kadar mazeret izni kullanma hakkı bulunur. Eğer böyle bir durumdan faydalanmak istiyorsanız hastalık raporu ile bunu ispat etmeniz gerekir. Engellilik durumunda mazeret iznini ebeveynlerden biri kullanabilir.

Mazeret izinleri iş günü değil, takvim günü olarak düzenlenen bir izin türüdür. Yani cumartesi günü evlendiyseniz 3 günlük mazeret izniniz cumartesi günü başlar, pazartesi gün bitimi ile sona erer.

İş Kanunu tarafından belirlenen bu asgari süreler, işçi ve işverenin anlaşması ve iş sözleşmesine yansıması sonucu daha uzun süreli olarak oluşturulabilir. Mesela işveren, iş sözleşmesi ya da toplu iş sözleşmesi ile 3 gün olan evlilik iznini daha uzun süreli belirleyebilir.

Mazeret izni ücretli mi?

Kullanacağınız mazeret izinleri ücretli ya da ücretsiz olabilir. Kanunda ya da iş sözleşmesinde belirtilen mazeret izinleri genelde ücretli izinler arasındadır ve işçinin kullandığı izin günleri işçinin ücretinden düşülmez.

Ücretli mazeret izinlerinde ücret, bazen işveren bazen ise SGK tarafından işçiye ödenir.

İş Kanununda mazeret izni olarak geçen durumların dışında hamilelik sürecindeki periyodik muayeneler ve süt izinleri gibi izinler mazeret izni olarak sayılabilir. Bu tip izinlerde ücret işveren tarafından ödenir.

Doktor raporunun olduğu 2 günden fazla süren hastalıklar ve istirahat süreleri, gebelik izin süreleri, evlat edinme durumunda alınan izinler gibi mazeret izni sayılabilen bu izinlerde ise işçinin ücretini SGK karşılar.

Bu izinlerde işçi SGK’dan ödenek alır; bu tutarlar işçinin hesabına maaş olarak yansımaz.

Hafta ve genel tatil günlerine rastlayan

mazeret izinleri nasıl kullandırılmalıdır?

İşçilere verilen mazeret izinleri daha önce ücretsiz iken, 4 Nisan 2015 tarihli ve 6645 sayılı yasada yapılan değişiklik sonucunda, 4857 sayılı İş Kanunu’nun Ek-2’nci maddesi ile ücretli hale getirilmiştir.

Buna göre, işçiye; evlenmesi veya evlat edinmesi ya da ana veya babasının, eşinin, kardeşinin, çocuğunun ölümü hâlinde üç gün, eşinin doğum yapması hâlinde ise beş gün ücretli mazeret izni, verilir.

Ayrıca, işçilerin en az yüzde yetmiş oranında engelli veya süreğen hastalığı olan çocuğunun tedavisinde, hastalık raporuna dayalı olarak ve çalışan ebeveynden sadece biri tarafından kullanılması kaydıyla, bir yıl içinde toptan veya bölümler hâlinde on güne kadar ücretli izin verilir.

4857 sayılı Kanunda ücretli hale getirilen mazeret izinleri iş günü olarak değil,  gün olarak düzenlendiğinden hafta ve genel tatil günleri ile çakışması halinde, tatil günleri mazeret izin günlerinden düşülmez.

Örneğin, cuma günü eşi vefat eden işçiye verilen üç günlük mazeret izninin bir gününün tatil gününe (pazar) rastlaması durumunda, hafta tatili günü mazeret izin gününü uzatmaz.

Mazeret izin süresi pazartesi günü sona erer.

Diğer taraftan, mazeret izinleri olaya bağlı bir hak olup, kural olarak doğduğu anda kullanılması gerekir.

Nitekim Yargıtay’a göre, “Mazeret izinleri kural olarak doğduğu anda kullanılması gerekir. Kullanılmadığı taktirde yıllık ücretli izin gibi ücrete dönüşmez. Kaldı ki dosyada davacının açıkça bu izni kullanmayacağına dair beyanı mevcut olup nikah izin ücreti talebinin reddi yerine kabulü hatalıdır” denilmek suretiyle ücretli mazeret izinlerinin kullanılmadıkları taktirde yıllık ücretli izne dönüşmeyeceğine de hükmetmiştir.

Ayrıca, 4857 sayılı İş Kanunu’nda açıklık olmamakla birlikte, yıllık izin süresine rastlayan evlenme, ölüm, doğum, doğal afetler, seminer ve diğer nedenlerle işçiye verilmesi gereken diğer izinler de yıllık ücretli izin günlerinden sayılmamalıdır.

Bu izinlerin ücretli ya da ücretsiz olmasının bir önemi de yoktur.

Sonuç olarak, 4857 sayılı Kanun’un Ek 2’nci maddesinde ücretli mazeret izinleri, iş günü olarak değil, gün olarak düzenlenmiştir. Bu nedenle işçiye; evlenmesi veya evlat edinmesi ya da ana veya babasının, eşinin, kardeşinin, çocuğunun ölümü hâlinde üç gün, eşinin doğum yapması hâlinde ise beş gün ücretli mazeret izni verilir. Ücretli mazeret izinlerinin hafta ve genel tatil günlerine rastlaması halinde, tatil günleri mazeret izin günlerinden düşülmez.

Ayrıca mazeret izin günleri kural olarak doğduğu anda kullanılması gerekir.

Mazeret izni İş Kanunu çerçevesinde karşımıza çıkan bir izin türüdür.

Burada bahsettiğimiz tanım kelimenin genel tanımından ziyade hukuki olarak tanımlanmış halidir.

İş hukuku terminolojisinde mazeret, işçilerin işin gereklerinden kaynaklanmayan ve kendi özel yaşamlarını ilgilendiren nedenler ile işe gelememeleri durumu olarak geçmektedir.

Mazeret İzni Nedir?

Mazeret izni işçi kişisel veya özel hayatında iş ile bağlantılı olmayan bir durum ile karşı karşıya kaldığından iş sözleşmesinden (ya da toplu iş sözleşmelerinden) ötürü verilen bir izin türüdür.

İş Hukukunda Mazeret İzninin Yasal Dayanakları

Bu izin türü iş hukukuna 2015 yılında yapılan değişiklikle girmiştir. 4857 Sayılı İş Kanununa 6645 Sayılı Kanunun 35. maddesi ile eklenen “Ek 2. Madde” ile iznin şartları ve kavramsal olarak tasnifi gösterilmiştir.

İŞ Kanununun 49. Maddesinde her gün için 1 günlük ücret ödenmesi gerektiği, 46. maddeye göre de çalışılmış gün olarak hesap edilmesi gerektiği açıkça ifade edilmiştir.

Mazeret izni memur açısından belli başlı şart ve koşullara bağlanmıştır. Bu bağlamda memurlar için 657 sayılı kanunun 104. maddesinin C bendinde düzenlenmiştir.

Mazeret İzinleri Nelerdir?

Mazeret izin süreleri belirli şartlarda farklı sürelerde verilmektedir. Yine iş hukukunda izin çeşidi olarak gösterilmesine rağmen ek 2. madde kapsamında sayılmayan izin çeşitleri de bulunmaktadır.

Ancak unutmamak gerekir ki nişan, söz ya da kına gibi düğün hazırlığı sayılabilecek etkinliklerde bu iznin kullanılması mümkün değildir.

Bu noktada belirtmek gerekir ki mazeret izni hallerinde işçinin çalışamadığı günlerdeki ücretinde kesinti yapılmaz ve bu günlerdeki çalışmaları da çalışma günlerinden sayılır. 

İşçilere verilmesi zorunlu olan bu izinler, yukarıda saymış olduğumuz durumlardan herhangi birinin ortaya çıkması durumunda ücretten bir kesintiye sebep olmamaktadır ve ücretli bir izin türüdür.

Mazeret izni senelik izinden düşmemektedir.

İşçiye şu durumlarda mazeret izni verilmektedir:

Kendi Evliliğinde.

Anne veya Babasının, eşinin, kardeşinin ve çocuğunun ölümünde.

Eşinin Doğum Yapması Halinde.

En az %70 oranında engeli olan çocuğunun tedavisinde.

Sürekli tedavi gerektiren Hastalığı olan çocuğunun tedavisinde.

Mazeret İzni Kullanmayı Gerektiren Diğer Haller Nelerdir?

Diğer mazeret izni çeşitleri ele alındığında belirtmek gerekir ki sayılan bu hallerin dışında herhangi bir yasal düzenleme getirilmemiştir. Ek 2. Maddenin incelenmesinde de mazeret izinlerinin sınırlı olarka belirtildiği görülecektir.

Çalışanların belirtilen sebeplerin ötesinde herhangi bir mazeret izni hakkı elde edebilmesi için bireysel iş sözleşmelerinde ya da toplu iş sözleşmelerinde bununla ilgili bir düzenlemenin bulunması gerekmektedir.

Bu tür düzenlemelerin gerçekleştirilmesi durumunda bu kapsamdaki mazeret izinleri çalışanlar açısından bir hak anlamına gelecek ve bu hakkın kullanılması nedeni ile de herhangi bir ücret kesintisi yapılamayacaktır.

Özellikle özel sektörde, yukarıdakiler dışında, kişinin sunduğu mazerete göre izin vermek tamamen işverenin inisiyatifine bırakılmıştır.

Fakat işveren burada Eşit Davranma Borcuna aykırı davranmaması gerekmektedir.

YILLIK ÜCRETLİ İZİN UYGULAMALARI HAKKINDA İLGİLİ SAYFA

ÜCRETLİ İZİN - ÜCRETSİZ İZİN UYGULAMALARI HAKKINDA İLGİLİ SAYFA

ÇALIŞANIN ÜCRETLİ İZİN - ÜCRETSİZ İZİN HAKLARI

PAYLAŞ :