YILLIK ÜCRETLİ İZİN

YILLIK ÜCRETLİ İZİN HAKKINDA MERAK EDİLENLER

Çalışanların “dinlenme hakkı” Anayasa ile güvence altına alınmış haklardandır. Anayasamızın 50. Maddesi “Dinlenmek çalışanların hakkıdır” ifadesine yer verdikten sonra, yıllık izin hakkı ile hafta tatili ve bayram tatili haklarını ayrıca vurgulamıştır. Bu sebeple Anayasal bir hak olan dinlenme hakkından vazgeçilemez.

Gerek Borçlar Kanunu’nda gerekse İş Kanunu’nda“işçi, hizmet ilişkisi devam ettiği sürece, işverenden alacağı para ve başka menfaatler karşılığında yıllık ücretli izin hakkından feragat edemez” denilerek, yıllık ücretli izin hakkının kullanılması işçi ve işverenin keyfiyetine bırakılmayarak kullanılmasının bir zorunluluk olduğu ifade edilmiştir.

NE ZAMAN YILLIK ÜCRETLİ İZNE HAK KAZANABİLİRİM?

İşe başladığınız tarihten itibaren, deneme süreniz de dâhil en az bir yıl çalışmanız halinde yıllık ücretli izne hak kazanırsınız.

Ancak ardı ardına ya da farklı tarihlerde aynı işverene ait değişik işyerlerinde çalışmış iseniz, yıllık izne hak kazanmanız için gerekli olan bir yıllık süreyi hesaplarken bu işyerlerinde geçen hizmet sürelerinizi toplamanız gereklidir.

Örneğin; önce A işverenine ait X işyerinde 3 ay, sonra da yine A işverenine ait Y işyerinde 9 ay çalışmış iseniz, her iki hizmet sürenizi toplayacağımızdan,  Y işyerindeki 9 aylık çalışmanız yıllık izne hak kazanmanız için yeterli olacaktır.

54 üncü maddeye göre ise “…İşçinin gelecek izin hakları için geçmesi gereken bir yıllık hizmet süresi, bir önceki izin hakkının doğduğu günden başlayarak gelecek hizmet yılına doğru … hesaplanır.”

Bunlara göre; yıllık izin hesabında o işyerinde ilk işe girilen tarihe göre yıllık dönemlerin tamamlanmasına dikkat edilir.

Yani, bugün 8 Eylül 2015 günü işe başlayan bir işçinin yıllık izin hakkı her yıl 8 Eylül günü başlar. Takip eden yılların birinde 8 Eylül gelmeden işten ayrılırsa kıst izin süresi uygulanmaz. Mesela 8 Eylül 2015 tarihinde işe başlayan birisi ilk defa 8 Eylül 2016 günü yıllık izne hak kazanır. 23 Temmuz 2016 günü işten çıkarılmış veya ayrılmışsa 11 aylık bu çalışması için izin hakkı yoktur.

Örnek:

01.02.2015 tarihinde işe girmiş olan bir çalışan;

01.02.2016’da 1. Hizmet yılını,

01.02.2017’de 2. Hizmet yılını,

01.02.2018’de 3. Hizmet yılını,                                     

01.02.2019’da 4. Hizmet yılını,

01.02.2021 ‘den itibaren 15 yıllık hizmet süresini doldurana dek,  20 gün yıllık ücretli izin hakkı kazanacaktır.

YILLIK İZİN NASIL HESAPLANIR?

4857 sayılı İş Kanunu yıllık izin gün sayılarını iki parametre kullanarak belirlemiştir.

Bunlardan ilki çalışanın yaşı diğeri ise çalışanın o işyerindeki kıdemi, yani çalışma süresidir.

Yaş parametresi ile belirli bir yaşın altındaki ve üstündeki çalışanlar gözetilmiş; kıdem parametresi ile de çalışanın o işyerindeki izin süresi, kıdemi ile doğru orantılı olarak arttırılmıştır.

Kanunun 53. maddesinde; çalışanın yaşı ve kıdemi ile hak kazanacağı yıllık ücretli izin gün sayıları şöyledir:

1. Kıdemi 1-6 yıl (5. yıl dahil 6. yıl hariç) arasında olan çalışanlara, 14 günden,
2. Kıdemi 6-15 yıl (6.yıl dahil 15. yıl hariç) arasında olanlara, 20 günden ve
3. Kıdemi 15 yıl (15. yıl dahil) ve daha fazla olanlara ise 26 günden az yıllık ücretli izin verilemez.

• Ancak 18 yaşından küçüklere (18. yaş dahil) ve 50 yaşından büyüklere (50. yaş dahil) 20 işgününden az yıllık ücretli izin verilemez. Bu süreler yasanın belirlediği taban sürelerdir ve bireysel iş sözleşmeleri ya da toplu iş sözleşmeleri ile arttırılabilir.

ÜCRETSİZ YOL HAKKI NEDİR?

Yıllık iznini işyerinin bulunduğu il dışında geçirecek olan işçilere, bunu belgelemeleri halinde işverenin 4 güne kadar ücretsiz izin vermesi gerekmektedir. 

İstanbul'da çalışan personel iznini Rize’de geçirecekse işverenden gidiş ve dönüş için toplam 4 günlük ücretsiz yol izni talep edebilmektedir. İşveren bu durumda işçisinden, otel rezervasyon bilgisini, o tarihlerde alışveriş yaptığını gösterir fiş veya faturaları, uçak veya otobüs biletini, kendi aracı ile seyahat ediyorsa ilgili belgeleri isteyebilir. Çalışan işine döndüğünde, kullandığı yol izni için telafi çalışması yapmak zorunda değildir.

Ancak iş kanununda, çalışanlara kullanacakları yıllık izin sürelerine ek olarak ve zorunlu hallerde verilmesi hükme bağlanan, en fazla 4 gün ile sınırlandırılan yol izninin, hangi zorunlu hallerde verileceği açıkça belirtilmemiştir. Aşağıdaki tespitler görüşümüze göre belirtilmiştir.

• Bu izin, yıllık izinlerini yaşam mahalli içinde kullananlara verilemez.
• Aynı takvim yılında, bölümler halinde yıllık izin kullanılması durumunda, sadece bir defa için yıllık izne, yol izni ilave edilebilir.
• Çalışan, iznini geçireceği yere gidiş ve dönüşü için ilave izin talebinde bulunması durumunda, bu talebine ilişkin mazeretini de belirtmesi gerekmektedir.
• Gidiş ve dönüş için verilebilecek 4 günlük yol izninin, en çok süreler olduğu, normal koşullarda birkaç saatte gidip dönülebilecek bir yere gidip dönmek için yol izni verilemez.

YILLIK İZNİN TARİHİNİ PATRON KARARI BELİRLER!

Yıllık ücretli iznin kullanılacağı tarih konusunda işverenin kararı önemlidir. Yani, yıllık iznin kullanılacağı zamanı belirlemek işverenin yönetim hakkı kapsamında değerlendirilmektedir. Bu konuda yargı kararları işverenin yönetim hakkını esas alan yönde çıkmaktadır. 

İZİN TALEBİ VE İZNİN VERİLMESİ 

İşçi hak ettiği yıllık ücretli iznini, kullanmak istediği zamandan en az bir ay önce işverene yazılı olarak bildirir. İşçi yıllık izin isteminde, adını soyadını, varsa sicil numarasını, iznini hangi tarihler arasında kullanmak istediğini ve ücretsiz yol izni isteyip istemediğini yazar. İşveren, işçinin istediği izin kullanma tarihi ile bağlı değildir. Aynı tarihe rastlayan izin isteklerinde; işyerindeki kıdem ve bir önceki yıl iznini kullandığı tarih dikkate alınarak öncelikler belirlenir. İzin bitiminde önemli olan bir husus var; yol izni alanlar bu süreyi kullanmadan işe dönerlerse, işveren bunları anılan sürenin bitiminden önce işe başlatmayabilir.

HAFTALIK TATİL YILLIK İZNE EKLENEMEZ!

İzin süresi içine rastlayan hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil günleri izin süresinden sayılmaz. Örneğin cumartesi günü çalışılmayıp iki gün hafta tatili uygulanan işyerlerinde cumartesi gününün de hafta tatili olarak yıllık izin sürelerine dahil edilip edilmeyeceği kafa karışıklığına neden oluyor.

Doğrusu, cumartesi günleri hafta tatili olarak yıllık izin süresine eklenmez. İşyerinde cumartesi günü çalışma yapılsa da, yapılmasa da, işçinin yıllık iznine denk gelen cumartesi günü izninden düşülür. Örneğin; 14 günlük izin süresinde sadece 2 gün hafta tatili izni olduğundan kullanılacak izin 16 gün olur. 

KULLANILMAYAN İZİN YANMAZ. 

ÜCRETE YANSIR.

Yasalarımızda kullanılmayan izinlerin yanması söz konusu değil. Çalışan hak ettiği yıllık izinleri kullanmamışsa, bunları ilerleyen dönemde kullanabilir. Diğer yandan, uygun olan aslında yıllık izinlerin hak edildiği dönemden sonraki yıl içerisinde tamamen kullandırılmasıdır.

Çalışanların birçoğunun, yanlış bir düşünceyle yıllık izinlerini bilerek kullanmadıkları ve işten çıkarılacak olurlarsa bu izinlerin ücretlerini almayı tercih ettikleri görülmektedir. Bu durumda, yıllık iznin mantığına aykırı bir hal söz konusu olmaktadır.

Yıllık izin paraya çevrilemeyen bir haktır. Yani çalışan, "İzin kullanmayayım işveren bana iznin parasını versin" diyemez. Ancak iş sözleşmesi sona erdiğinde işçinin kullanılmamış izinlerinin paraya çevrilmesi mümkündür. Çalışanın işyerinden ayrılması veya işten çıkarılması durumunda da, hak edip de kullanmadığı yıllık izin sürelerine ait ücreti, sözleşmenin sona erdiği tarihteki ücreti üzerinden kendisine veya hak sahiplerine ödenir. Bu ücrete ilişkin zamanaşımı 5 yıldır. İşverenlerin kullanılmayan bu izin ücretlerini vermeleri zorunludur. 

YILLIK İZİNDE AVANS ÖDEMESİ NEDİR?

İşveren, izne çıkmadan önce çalışanın yıllık izin dönemine dair ücretini ödemek zorundadır.

Gerek, 4857 ve gerekse 854 sayılı Kanunlara göre çalışanlar ücretlerini ayın sonunda daha doğrusu takip eden ayda alırlar işte, bu kişiler yıllık izne çıkacaklarsa paralarını peşin almalı ve işveren de peşin ödemelidir. (4857 md. 57)

1 GÜNLÜK İZİN OLAMAZ!

İş Kanunu'na göre yıllık izin en fazla 3'e bölünebilir ve 3 parçadan birisinin 10 günden az olmaması gerekir. Dolayısıyla, 14 günlük yıllık izin süresi 10 gün, 2 gün, 2 gün veya 10 gün, 1 gün ve 3 gün şeklinde bölünebilir.

Bu açık hükme rağmen, pek çok işyerinde 1 günlük yıllık izin kullanımları görülmektedir. Bu durum tespit edilirse, işveren idari para cezası ile karşılaşır.

İZİN KAYIT BELGESİ TUTMA ZORUNLULUĞU

İşverenin işçilerin yıllık ücretli izinlerini gösterir izin kayıt belgesi tutma zorunluluğu vardır. Davalı tarafından davacının hizmet süresinde izinlerini kullandığına dair yazılı belge ya da izin defteri sunulmamıştır. Bu nedenle davacının bilirkişi tarafından hesaplanan izin alacağının tamamına hükmedilmesi gerekirken mahkemece takdiri bir indirim yapılması hatalıdır.   (YARGITAY 9. HUKUK DAİRESİ Esas Numarası: 2007/23504 Karar Numarası: 2008/8282 Karar Tarihi: 11.04.2008)

İHBAR SÜRESİ İLE ÜCRETLİ İZİN SÜRESİ İÇ İÇE GEÇEMEZ

İhbar öneli bütünlük arz eder. Bu nedenle ihbar önelleri bölünmek sureti ile uygulanamaz. İhbarönelinin bölünmezliği ilkesi uyarınca, önel içinde izin, rapor kullandırılamaz. Kısaca önel ile izin süresi iç içe geçemez. İznin ücretli veya ücretsiz olması sonuca etkili değildir. Bu durumda önel verilmemiş sayılır. Somut uyuşmazlıkta, davalı daha sonra ücretini ödese bile önel içinde davacıyı izne çıkarmıştır. Önel bölünmüştür. Davacıya usulüne uygun önel verilmediğinden, ihbar tazminatının kabulü yerine reddi hatalıdır.   (YARGITAY 9. HUKUK DAİRESİ Esas Numarası: 2010/37390 Karar Numarası: 2013/75Karar Tarihi: 14.01.2013)

MEVSİMLİK BİR İŞTE ÇALIŞIYORUM,

YILLIK İZİN KULLANABİLİR MİYİM?

Eğer bir yıldan az süren mevsimlik bir işte yahut kampanya işinde çalışıyor iseniz, yıllık ücretli izin hakkınız bulunmamaktadır.

YIL İÇİNDE ALDIĞIM MAZERET İZİNLERİMİ İŞVERENİM

YILLIK İZİN HAKKIMDAN DÜŞEBİLİR Mİ?

İster ücretli olsun isterse ücretsiz, yıl içinde almış olduğunuz mazeret izinleriniz ya da raporlu olduğunuz süreleri işvereniniz yıllık izin hakkınızdan mahsup edemez.

YILLIK İZNE ÇIKTIĞINIZDA ÇALIŞMAYIN!

Bütün çalışanların izinlerinde amaç dinlenmeleri ve enerjileri toplayarak işe başlamalarıdır. Bu sebeple yıllık ücretli izin süresince çalışanların başka iş veya işyerlerinde çalışmaları da yasaktır.

Şayet, yıllık ücretli iznini kullanmakta olan işçinin izin süresi içinde ücret karşılığı bir işte çalıştığı anlaşılırsa, bu izin süresi içinde kendisine ödenen ücret işveren tarafından geri alınabilir. 

Ayrıca, işveren, isterse bu personelin hizmet akdini, 4857 sayılı iş Kanunu’nun 25/II-(e) bendi uyarınca tazminatsız olarak feshedilebilir.

KISMİ SÜRELİ ÇALIŞANLARIN YILLIK İZİN HAKKI VAR MIDIR?

Ayda 30 gün çalışmak esas olmakla birlikte bazı kısmi süreli iş akitleri ile daha az süreli çalışmalarda yapılabilmektedir.

Mesela ayda 15 günlük hizmet akdi yapılan ve ayda 15 gün çalışan işçinin yıllık izni de kısmi hesaplanır. İşçi 8 Eylül 2015 günü işe girmiş ve ayda 15 gün çalışıyorsa 8 Eylül 2016 günü bir yılı tamamladığında izne hak kazanır.

Ancak, normal süreli çalışan olsa 14 gün izni varken, kısmi süreli çalıştığından, 7 gün izin hakkı olacaktır.

YILLIK ÜCRETLİ İZİN SÜRESİNDE

İŞVERENİN İNDİRİM HAKKI VAR MIDIR?

Borçlar Kanunu’nun 423.maddesine göre işçi, bir hizmet yılı içinde kendi kusuruyla toplam bir aydan daha uzun bir süreyle hizmeti yerine getirmediği takdirde işveren, çalışılmayan her tam ay için, yıllık ücretli izin süresinden bir gün indirim yapabilir. İşçinin kusuru nedeniyle iş görme edimini yerine getiremediği toplam bir aylık süre, “takvim yılı” içinde değil,“hizmet yılı”olarak dikkate almak gerekmektedir. Belirtilen süre içinde işçinin aralıklı olarak ya da bir seferde işini bir aydan daha uzun süre yerine getirmemesi işverenin indirim hakkı için yeterlidir.

Ancak İşçinin “kusuru olmaksızın” belirli süre iş görme borcunu yerine getirememesi durumunda da, işverenin indirim yapabileceği aynı maddenin ikinci fıkrasında aşağıdaki şekilde düzenlenmiştir.

“İşçi, bir hizmet yılı içinde kendi kusuru olmaksızın hastalık, kaza, yasal bir yükümlülüğün ya da kamu görevinin yerine getirilmesi gibi kişiliğine bağlı nedenlerle en çok üç ay süreyle işgörme edimini yerine getiremediği takdirde, işveren yıllık ücretli izin süresinden indirim yapamaz.

İşveren, gebelik ve doğum yapma sebebiyle işgörme edimini en çok üç ay süreyle yerine getiremeyen kadın işçinin yıllık ücretli izin süresinden indirim yapamaz”

Yukarıdaki ifadeden de anlaşılacağı üzere kusura dayanmayan durumlarda indirim yapılabilmesi için iş görme ediminin işçi tarafından üç aydan fazla süre ile yerine getirilmemesi gerekmektedir. Dolayısıyla, işçi yukarıdaki gerekçelerle kusursuz olarak dört ay iş görme borcunu ifa edemezse, işveren bir aylık süre için bir tam gün indirim yapabilecektir.

AVANS  YILLIK ÜCRETLİ İZİN

KULLANIMI VAR MIDIR?

Gerek İş Kanunu’nda gerekse Borçlar Kanunu’nda yıllık izine hak kazanmanın birinci koşulu en az bir yıl çalışılması gerektiği ifade edilse de, tarafların anlaşması durumunda Kanun işçi lehine yorumlanacağından dolayı, işçinin bir yıl çalışmadan, hak kazanacağı yıllık izinden mahsup edilmek üzere avans izin kullanılması gerek toplu iş sözleşmesi gerekse iş sözleşmesinde düzenlenebilir. Ancak avans izin kullanımın koşulları ve işçinin bir yılını doldurmadan işten ayrılması durumunda işçinin yükümlülüklerinin sözleşmede açık bir şekilde ifade edilmesi gerekir.

Avans İzin Kullanımına İlişkin

Örnek Sözleşme Maddesi :

a) Hizmet süresi bir yıldan az olan  işçi, talebi üzerine ilgili birim amirinin önerisi ve insan kaynakları müdürünün onayı ile bir sonraki yılın ücretli iznine mahsuben avans izni  kullanma hakkına sahiptir.

b) Avans izni yalnızca işçinin işe başladığı yıl için geçerlidir.

c) Avans izni kullanan işçi bir yılını doldurmadan önce işten ayrılırsa, kullanılan avans izin ücreti alacaklarından  mahsup edilir.

d) Mahsup edilecek avans izin ücreti, işçinin işten ayrılış tarihinde aldığı ücretin günlük tutarı üzerinden hesaplanarak mahsup yapılır.

Yıllık İzin hakkında Emsal Yargıtay Kararları:  

Konu: Yıllık ücretli iznin ispatı

Karar: 

Yıllık izinlerin kullandırıldığı noktasında ispat yükü işverene aittir. İşveren yıllık izinlerin kullandırıldığını imzalı izin defteri veya eşdeğer bir belge ile kanıtlamalıdır. Bu konuda ispat yükü üzerinde olan işveren, işçiye yemin teklif edebilir.

Konu: Yıllık ücretli izin hakkının ücrete dönüşmesi ve izin ücreti

Karar: 4857 sayılı İş Kanunu’nun 59. Mad., iş sözleşmesinde, iş sözleşmesinin herhangi bir nedenle sona ermesi halinde, işçiye kullandırılmayan yıllık izin sürelerine ait ücretlerin son ücret üzerinden ödeneceği hükme bağlanmıştır. Yıllık izin haklarının ücrete dönüşmesi için iş sözleşmesinin feshi şarttır. Bu noktada ilişkinin sona erme şeklinin ve haklı olup olmadığının önemi bulunmamaktadır.

İzin parası olarak bilinen yıllık ücretli iznin  iş sözleşmesi sona ermeden paraya dönüştürülemeyeceği ve yıllık ücretli iznin işveren  tarafından ispat edilmesi gerektiğine ilişkin Yargıtay’ın 2009 ve 2010 yılında aldığı kararları işverenlerin ve çalışanların dikkate alması gerekmektedir. 

ÜCRETLİ İZİN - ÜCRETSİZ İZİN UYGULAMALARI HAKKINDA İLGİLİ SAYFA

MAZERET İZNİ UYGULAMALARI HAKKINDA İLGİLİ SAYFA

ÇALIŞANIN ÜCRETLİ İZİN - ÜCRETSİZ İZİN HAKLARI

PAYLAŞ :